“Ey iman edenler! Sabır ve namaz ile Allah’tan yardım isteyin. Çünkü Allah muhakkak sabredenlerle beraberdir.”[1] (Sabır ile namaz, nefsin kötü arzularına karşı en büyük silahtır.)

 Isamüddin’in beyanına göre “Allah sabredenlerle beraberdir.” Çünkü sabredenler, Mevla’yı zikirden gafil değildir. Sabırsızların kalbi ise, Mevla’yı zikirden yüz çevirmiştir. Mevla’yı zikirden vazgeçen bir kalp, dünya bütünüyle onun olsa da, dünya kederleri ile dopdoludur.
“(Resülüm) Söyle: Ey inanan kullarım! Rabbinize karşı gelmekten sakının. Bu dünyada iyilik yapanlara iyilik vardır. Allah’ın (yarattığı) yeryüzü geniştir. Yalnız sabredenlere, mükafatları hesapsız ödenecektir.”[2]

“Andolsun ki sizi biraz korku ve açlık; mallardan, canlardan ve ürünlerden biraz azaltma (fakirlik) ile deneriz. (Ey Peygamber!) sabredenleri müjdele!”[3]

İbn-i Mesud (r.a) şöyle buyurdu:
“Gökten düşüp parçalanarak ölmem, Mevla Tealanın takdir ettiği bir şey hususunda. “Keşke bu olmasaydı” dememden bana daha sevgilidir.”

   Hz. Ali (r.a) buyurdu ki:
“Bir musibet anında elini dizine vuranın, muhakkak ecri habt olmuş (sevabı batıl olmuş) tur.”[4]

“Sabah akşam Rablerine, onun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte candan sabret.”[5]

   “Allah ve Resulüne itaat edin, birbirizle çekişmeyin; sonra korkuya kapılırsınız da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. Çünkü Allah sabredenlerle beraberdir.”[6]

Bir Hadisi kudsi de: “Kul hastalandığı zaman, Allah Teala ona iki melek gönderir ve bakın ziyaretçilerine ne diyor? Şayet ziyaretçiler geldiğinde Allah’u Teala’ya hamd-ü sena ederse, Melekler onu Allah’a yüceltirler ve Allah Teala şöyle buyurur.

“Eğer kulumun ruhunu kabz edersem, onu cennette koymayı üzerime alıyor. Eğer şifaya kavuşturursam etini daha iyi etle, kanını daha iyi kanla değiştirir ve günahlarını örterim.”[7]
Açıklama: Hadiste.”Şayet ruhunu kabz edersem onun cennete koymayı üzerime alıyorum” ifadesi şayet kulumun ölüm sebebini bu hastalığa bağlayıp ezeli ilmimde takdir etmişsem onu cennete koyarım manasınadır.
“Şayet onu hastalıktan, şifaya kavuşturursam etini iyi bir etle kanını da hayırlı bir kan ile değiştirir ve onun günahlarını örterim, ifadesinde:
“Şayet onun hastalığını kendisi için bir imtihan kılmış isem o da bana hamd, sena ederek imtihanı kazanırsa, hasta olmadan önceki durumundan daha iyi bir sağlığa kavuştururum ve bunun yanında hastayken çektiği sıkıntıya karşılık günahını silerim. (Allah en iyisini bilendir.)
Başka bir kudsi hadiste de: Ebu Musa El-Eşari (r.a) rivayet etmiştir. Resülullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur.
“Kulun çocuğu öldüğünde Allah’u Teala Meleklerine: Kulumun çocuğunu aldınız mı? Melekler evet derler. Kulumun kalbinin meyvesini aldınız mı? Melekler evet derler. Allah, kulum ne dedi? buyurdu. Melekler, Sana hamd etti ve: “Biz Allah-a aitiz, yine ona döneceğiz” dedi, derler. Allah Teala: “Kulum için cennette bir ev yapın ve adını “HAMD EVİ” koyun buyurur.”[8]

  Yine hadisi kudsi de: Ebu Umame’den (r.a.) rivayet edilmiştir. Resülullah (s.a.v.) buyurdular ki: Allah Teala şöyle buyurur: “Ey adem oğlu! İlk sadmede sabreder ve ecrinin senin için saklanmasını istersen, senin için cennetten başka bir mükafata razı olmam.”[9]

  Rivayet olunduğuna göre Hakk Celle ve A’la Hz. Davu’da şöyle vahyetmişti: “Ey Davud! Benim ahlakımla ahlaklan, şüphesiz ki ben çok sabrediciyim ve bu benim ahlakımdandır.”

Hz. Ali, (r.a) “Vücuda göre baş ne ise, imana göre sabır da odur” buyurmuştur.

   “Allah sabredenleri sever”[10]

[1] Bakara / 153
[2] Zümer / 10
[3] Bakara / 155
[4] Ruhul furkan c.2 s.110
[5] Kehf / 28
[6] Enfal / 46
[7] İmam-ı Malik Muvatta c.2 s.206; Kudsi hadisler; s. 135
[8] Tirmizi.
[9] İbn-i Mace.
[10] Al-i İmran / 146

Bu yazımızda size faydalı olabilir. Lütfen okuyun:

Sabır Duası Melekler İmrenir

Hadis-i şerifte buyrulmuştur ki:
Kalbinde zerre kadar kibri olan Cennet’e giremez.”

Resül-i Ekrem’e (s.a.v) S a b i t b. K a y s:
Ya Resülallah, ben süs ve zineti severim, bu da kibirden midir? diye sorduğunda, Resül-i Ekrem:
“Hayır, o kibir değil; kibir, Hakk’a karşı böbürlenmek ve insanlara hakarettir.” buyurmakla kibri bu iki afet ile izah etmiştir.

Bir hadis-i şeriflerin de Resül-i Ekrem (s.a.v):
“Kula, din kardeşini hakir görmesi kötülük olarak yeter.”[1] buyurmuştur.
Nitekim İ s r a i l oğullarında, biri ibadetle, diğeri de kötülükle şöhret bulan iki kimse vardı. Hatta rivayete göre abidin başında daima bir bulut bulunur ve onu gölgelendirirdi. Kötü bir insan bir gün bu abidin yanından geçerken, Bu adam iyi bir insan, ben ise kötü bir insanım. Bunun yanında biraz oturayım. Umulur ki, bunun yüzü suyu hürmetine Allah Teala beni de affeder diyerek adamın yanına oturdu. Abid, bu kötü insan kim oluyor ki, benim yanımda oturuyor, düşüncesiyle adamı kovar.

Bunun üzerine Allah Teala zamanın peygamberine, her ikisinin de geçmişini yok ettim adamı affettim, abidin ibadetini yok ettim. Her iki kimse de yeniden ibadete başlasınlar diye vahyetti.
Rivayete göre Ö m e r b. A b d ü a z i z ‘e bir misafir gelmişti. Akşam lambanın yağı bittiği için lamba sönmeğe başladı. Halbuki kendisi bir şeyler yazıyordu. Misafir:

“Ben bunu düzelteyim” dedi. Ömer b. Abdülaziz: “Hayır misafire hizmet ettirmek kerem değildir,” dedi.
Misafir: O halde hizmetçiye haber vereyim, dedi. Ömer b. Abdülaziz: “Hizmetçi yeni uykuya yattı. Onu uyandırmak da doğru değildir,” diyerek bizzat, kendi eliyle lambanın yağını koydu ve ışığı yaktı. Misafir: “Bizzat kendin bu işi yaptın? deyince, Ömer:
“Evet giderken de Ömer, gelirken de yine Ömer  idim, hiçbir şey değişmedi. İnsanların hayırlısı “Tevazu” gösterendir,” dedi.
 Hz. A l i (r.a) de. “İnsanın bizzat kendi eliyle, evine ihtiyacını götürmesi, ona bir noksanlık getirmez.” demiştir.
Evinin ihtiyacını kendi eliyle götürmemek de kibirdendir ve tevazuun aksidir. (zıddıdır) Resül-i Ekrem (s.a.v) bizzat kendisi tutar ve evine götürürdü.
[1] Müslim.

Bu yazımızda size faydalı olabilir. Lütfen okuyun:

Kıssadan Hisse (tevazu) Tevazu

Hz. Ebu Bekir (r.a) : “Keremi takvada, zenginliği yakinde ve şerefi tevazu da bulduk.” demiştir.

Hz. Ömer (r.a) diyor ki: “Kul Allah için tevazu gösterdiği zaman, Allah Teala onun hikmetini artırır ve yükselttirir.”

Fudayl b. İyaz (k.s.) “Tevazu; İster cahilden, ister çocuktan olsun, hakkı duyduğun vakit, ona boyun büküp onu kabul etmendir.”

  Yahya b. Muaz-ı Razi (r.a) “Yüksekliği aradım, tevazu da buldum, tevazu güzeldir, ama zenginlerde bulunursa, çok daha güzel olur. Her kimde bulunursa bulunsun, kibir çirkindir. Ama fakirlerde bulunursa çok daha çirkin olur.”

  A m r b. Ş e y b e anlatıyor: “Mekke de Safa ile Merve arasında bulunuyorduk. Bir adamın katır üzerinde geldiğini, etrafındaki hizmetçilerin herkese karşı sert davrandıklarını, adamın heybet ve ihtişam içinde olduğunu gördüm. Aradan yıllar geçti, deve üzerinde Bağda da girdim. Orada başı kabak, yalın ayak, uzun saçlı bir adam gördüm. Adamı tanıyacak gibi oldum.

Bunun için dikkatli dikkatli kendisine bakıyordum. Adam bakışımın sebebini sordu. Ben de kendisine: “Seni birine benzetiyorum, dedim ve kime benzettiğimi anlattım. Adam: İşte o gördüğün benim. Tevazu gösterilmesi gereken yerde kibirlendim. Şimdi insanların kibirlendikleri yerde bu hale düştüm.” dedi.

Bu yazımızda size faydalı olabilir. Lütfen okuyun:

Tevazu’nun zıddı olan kibrin hakikatı ve afeti İlmin Fazileti İle İlgili Büyüklerin Sözleri

  Ahmed-i Rufai Hazretleri (k.s) Bir gün talebelerine: İçinizde kim bende bir ayıp görüyorsa bildirsin, dedi. Müritlerinden biri: Efendim, sizde büyük bir ayıp var, diye cevap verdi. Ayıbını talebesine soracak kadar kendini aşmış bu mütevazi insan hiç kızmadı, talebesi böyle söylüyor diye üzülmedi, belki sadece ayıbından kurtulabilmek ümidiyle sordu: Söyle dedi, kardeşim, o ayıbım nedir? Talebe gözleri dolu dolu:
“Bizim gibilerin size talebe olması, dedi. Bu söz gönüllere çok tesir etmiş, sohbette bulunan herkes ağlamaya başlamıştı. Ahmed-i Rufai Hazretleri de ağlıyordu. Bir ara sadece:
-Ben sizin hizmetçinizim, ben hepinizden aşağıyım diyebildi.

Tevazu

Beğenilen bir özelliktir. Ancak, sınırı çok iyi ayarlanmalıdır. Kişinin şahsiyetini ortadan kaldıran hafifmeşreplik tevazu değildir. Alim, bir yaşmakçı kendisine geldiği vakit, onun için eğilir ve onu kendi yerine oturtur, sonra ayakkabılarını çevirir ve kendisini kapıya kadar uğurlarsa, zillete düşmüş olur ki, bu, makbul değildir.

Allah katında makbul olan, adalet ve itidaldir. Yani herkese hakkını vermektir. Bu gibi tevazuu, insan akranına karşı yapmalıdır. Gelişi güzeli insanlara karşı tevazu, onlara kıyam etmek, güler yüzlü olmak, sual ve davetlerine icabette yumuşak davranmak, ihtiyaçlarına gitmek ve benzeri şeylerle olur. Ayrıca kendini onlardan üstün görmemek, tahkir etmemek, küçümsememek ve son nefesi bilemediği için kendisini üstün görmemekle olur.

İnsan büyüklük taslamamakla birlikte, zamanın ve yerin gerektirdiği davranışı göstermelidir. Yoksullar, düşkünler ve çocuklarla ilgilenmek, onların hal ve hatırlarını sormak tevazudur. İnsan mevkisi ne olursa olsun Allah’ın kulu olduğunu unutmamalıdır.

İslam tevazu’a büyük önem vermiştir. Peygamberimiz bu özelliği hem bizzat üzerinde taşımış, hem de sözleriyle tavsiye etmiştir. Bir gün kendisine bir adam getirilir, gelen şahıs korkudan titremeye başlar. Bunu gören Allah Resulü (s.a.v): “Sakin ol, ben bir melik değil, Kureyş’ten, kuru et yiyen bir kadının oğluyum.” buyurmuştur.

Bu yazımızda size faydalı olabilir. Lütfen okuyun:

Kıssadan Hisse (Edeb ve Terbiye) Kıssadan Hisse – Kıymetli Dua

Alçakgönüllülük, Kibirlenmenin, büyüklük taslamanın zıttı olan tevazunun tanımı için bir ayeti Kerimede Cenabı Hakk (c.c) şöyle buyurmaktadır:

“Rahmanın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde alçakgönüllülük (Tevazu) ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attığında (incinmeksizin) selam derler (geçerler)”[1]

Tevazu İle İlgili Ayetler

Başka bir Ayeti celile de  Cenab-ı Hakk, (c.c) şöyle buyurmuştur.
“Sana uyan müminlere (merhemet) kanadını indir.”[2]

Çünkü Cenabı Allah Al-i İmran süresinin 159. Ayeti Kerimesinde şöyle buyurmaktadır.
“O vakit Allah’tan bir rahmat ile onlara yumuşak davrandın! Şayet sen kaba, katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi.”

  Yine Cenab-ı Hakk Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor.
“Allah katında en değerliniz en çok Allah’tan korkanınızdır.”[3]  Öyleyse insanların kendilerini üstün görmeleri yanlış bir davranıştır. Başka bir Ayette de Allah Teala:

“Siz nefislerinizi övmeyiniz, kimin muttaki olduğunu Allah daha iyi bilir.” [4] buyurarak yine bize mütevazi olmamızı emretmiştir.

Tevazu İle İlgili Hadisler

Bu konuda Peygamber Efendimiz (s.a.v) de şöyle buyurmuştur:
“Muhakkak Allah’u Teala, bana, sizin mütevazi olmanızı vahyetti. Öyle ki, hiç kimse kimseye karşı övünmeyecek ve hiç kimse kimseye zülmetmeyecek.” [5]

Başka bir hadislerinde de:
“Her kim Allah için alçakgönüllülük yaparsa, Allah muhakkak onun derecesini yükseltir.”[6]
Allah Teala  Lokman süresinin 18. Ayeti Kerimesinde şöyle buyurmuştur:
“Küçümseyerek insanlardan yüz çevirme ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Zira Allah, kendini beğenmiş övünüp duran kimseleri asla sevmez.”

 Hazret-i Enes (r.a) çocukların yanından geçerken onlara selam verdi ve: “Resül-i Ekrem Efendimiz de böyle yapardı.”[7] dedi.
Esved b. Yezid’den (r.a): Resül-i Ekrem (s.a.v) evinde ne yapardı diye Hz. Aişe’ye soruldu.
“Ev işiyle uğraşırdı, Ehl-ü İyeline hizmet ederdi; namaz vakti gelince camiye çıkardı.”[8] cevabını verdi.

Tevazu İle İlgili Menkıbeler

Rivayete göre, Valilerinden biri Hz. Ömer’i (r.a) evinde ziyaret eder. makamında ciddiyeti ile tanınan Hz. Ömer’i (.a) evinde ölçülü bir tevazu içinde çocuklarıyla şakalaşmakta olduğunu görünce vali şaşırır ve ona: “Evde siz hep böyle misiniz? Ey müminlerin Emiri diye sorar.
Hz. Ömer (r.a): “Evet, ya sen evde nasıl davranırsın?” diye valiye sorar. Vali: “Ben eve girince ev halkı telaşa kapılır. Her biri bir köşeye kaçar. Ben olduğum yerde seslerini çıkaramazlar” der.

Hz. Ömer (r.a) bu cevaba kızar ve valiye: “Şu andan itibaren sen artık vali değilsin. Çünkü ailesine şefkat ve merhamet göstermeyen, diğer Müslümanlara hiç göstermez. Seni valilikten azlettim.” der.
Ebu Rifaa Temim b. Üseyd’den (r.a): hutbede iken Hazret-i Peygamberin yanına geldim.
“Ya Resülallah! Dinini bilmeyen bir garip adam geldi, öğrenmek istiyor.” dedim. bunun üzerine bana doğru dönen Resül-i Ekrem hutbesini kesip bana yaklaştı. Peygamber’e (s.a.v) bir kürsü getirdiler, üzerine oturdu. Allah’ın kendine öğrettiği şeylerden bana öğretmeye başladı, sonra hutbesine devam edip tamamladı.[9]
Rivayete göre; Resül-i Ekrem evinde ashabı ile birlikte yemek yerken kapıdan bir sail (dilenci) seslendi. Resül-i Ekrem saili içeri aldı. Sail kötürüm idi. Resül-i Ekrem onu dizine alarak: “Ye” buyurdu. Orada bulunan biri, adamın hastalığından hoşlanmadı, onu kerih görüp kibirlendiği için, ölmeden aynı hastalığa yakalandı.
Resül-i Ekrem (s.a.v) şöyle buyurmuştur:
“Her insan ile iki melek vardır. Onun boynunda takılı bir ip var; o ipi tutarlar, kibirlendiği vakit ipi aşağı doğru çekerek: Allah’ım bunu alçalt, derler. Tevazu ettiği zaman ise, ipi yukarı doğru çekerek: Allah’ım, bu adamı yücelt, derler.”[10]
  Allah Teala M u s a (a.s) “Ben azametim karşısında tevazu edip gündüzleri beni zikrederek benim için şehvetlerinden uzaklaşan kimsenin namaz ve ibadetlerini kabul ederim.” buyurmuştur.
 Peygamber’imiz (s.a.v) bir gün sahabelere:
“Ne için sizde ibadet tadı göremiyorum” der. Sahabeler: “Ya Resülallah, ibadetin tadı nedir” diye sorarlar. Peygamberimiz (s.a.v): “Alçak gönüllülüktür” diye cevap verir.

Tevazu İle İlgili Şiir ve Dörtlük

Demek ki, kişi mütevazi olduğu zaman hem ibadeti kabul olur ve hem de yaptığı ibadetten tat alacaktır.
Şairin biri ne güzel söyler:

-Alçak gönüllü ol ki, kendisi yükseklerde olduğu halde
-Su yüzünde göze görünen yıldız gibi olasın!
-Duman gibi olma ki, yükseltir kendini
-Hava tabakalarına doğru, oysa ki alçaktadır.

[1] Furkan / 63
[2] Şuara / 215
[3] Hucurat / 15
[4] Necm / 32
[5] Riyazüs Salihin, Müslim.
[6] Müslim.
[7] Buhari. Müslim
[8] Buhari.
[9] Müslim.
[10] Beyhaki

Bu yazımızda size faydalı olabilir. Lütfen okuyun:

Tevazu’nun zıddı olan kibrin hakikatı ve afeti Tevazu Hakkında Hadis-i Şerifler